General Abdel Fatah al-Burhan (Abdel Fattah Abdelrahman al-Burhan), glavnokomandujući oružanih snaga Sudana, 25. oktobra 2021. godine izvršio je državni udar i preuzeo vlast u Sudanu. Privremena vlada i drugi tranzicioni organi vlasti su raspušteni, a premijer Abdala Hamdok (Abdalla Hamdok) i skoro svi članovi njegove vlade se nalaze u kućnom pritvoru. Jedinice sudanske armije i paravojnih formacija su zauzeli državne medije i druge značajne objekte u Kartumu, glavnom gradu Sudana. Pristalice civilnog dela tranzicionih organa, koji su raspušteni u državnom udaru, izašle su na ulice i traže povlačenje vojske, kao i puštanje premijera Abdale Hamdoka iz pritvora. U sukobima demonstranata i snaga reda ima poginulih i ranjenih.

1. KO JE GENERAL AL-BURHAN?

General al-Burhan je već neko vreme najmoćnija politička ličnost Sudana. U trenutku državnog udara, obavljao je dužnost predsedavajućeg Suverenog veća Sudana, kolektivnog šefa države kojeg sačinjava 6 civilnih članova iz redova opozicionih stranaka i 5 vojnih članova. Suvereno veće Sudana je jedan od privremenih, tranizicionih, organa koji su formirani nakon tzv. Sudanske revolucije iz 2019. godine, kada je sa vlasti svrgnut dugogodišnji predsednik Omar al-Bašir.

General al-Burhan je oficir sa besprekornom biografijom, bez sumnji za korupciju i ratne zločine počinjene tokom građanskih ratova koji su decenijama potresali Sudan. Ima veoma dobre veze sa egipatskim predsednikom al-Sisijem i visokim oficirima egipatske armije. Zalaže se za postepene, izbalansirane političke promene koje treba da dovedu do izgradnje demokratskog društva u Sudanu nakon tri decenije autoritarne političke vladavine. Važi za političara sa odmerenim pristupom i u spoljnjoj politici. Smatra se da su Egipat, Saudijska Arabija i Ujedinjeni Arapski Emirati spoljnjopolitički partneri na koje se najviše oslanja. Lično se zalagao za normalizaciju odnosa između Sudana i Izraela. Zalagao se i za očuvanje tradicionalno dobrih odnosa Sudana sa Rusijom i Kinom, ali i za stalno unapređivanje odnosa sa SAD i njihovim saveznicima. Jedan je od retkih sekularnih visokih oficira u sudanskoj armiji.

Veliki deo autoriteta generala al-Burhana leži i u činjenici da je u prijateljskim odnosima sa generalom Mohamedom Dagalom (Mohamed Hamdan Dagalo), komandantom Snaga za brzu podršku, paravojne formacije koja je deo oružanih snaga Sudana i koja broji oko 80 000 dobro obučenih vojnika.

2. MOGUĆI RAZLOZI ZA IZVOĐENJE DRŽAVNOG UDARA

U ovom trenutku je veoma teško govoriti o razlozima za izvođenje državnog udara jer je obaveštajnih informacija iz javno dostupnih izvora (OSINT) veoma malo, a one koje postoje su kontradiktorne. U zvaničnom saopštenju koje usledilo nakon izvođenja udara kao razlog se navode interesi nacionalne bezbednosti, odnosno nastojanje da se izbegne građanskog rat. Saopštenje bi, u tom smislu, moglo da ukaže na postojanje određenih obaveštajnih informacija o tome da su neke snage planirale državni udar ili drugi vid destabilizacije zemlje pa je vojno rukovodstvo reagovalo preventivno.

U pojedinim zapadnim i izraelskim medijima iznosi se mišljenje da iza generala al-Burhana stoji Egipat koji na taj način želi da osigura snažan uticaj u Sudanu. Razloga za to je više, a onaj najnoviji i najkonkretniji je spor koji Egipat i Sudan imaju sa Etijopijom oko Velike etiopske renesansne brane (GERD) na reci Plavi Nil u Etijopiji. Izgradnja ove džinovske brane bi prouzrokovala smanjeni dotok vode u Sudanu i Egiptu, što bi moglo prouzrokovati ogromne ekonomske i humanitarne poteškoće. Iz tog razloga Egipat i Sudan zahtevaju od Etijopije promene konstrukcionih planova, čemu se Etijopija protivi. Ukoliko je civilni deo privremenih organa vlasti pokazao želju da u tim zahtevima popusti Etijopiji, to je mogao biti okidač za Kairo da se odlučnije umeša u političke prilike svog suseda.

Jedan od mogućih razloga za državni udar bi mogao biti i značajno razmimoilaženje u pogledu ključnih političkih principa koje postoji između civilnog i vojnog dela privremenih političkih organa, kako u odnosu na unutrašnju, tako i u odnosu na spoljnju politiku države. Civilni deo privremenih vlasti čine mahom prozapadno orijentisani opozicioni političari iz vremena vladavine predsednika al-Bašira, dok je vojni deo vlasti više oslonjen na saradnju sa Egiptom, ali i na očuvanje tradicionalno dobrih veza sa Rusijom i Kinom. Prve reakcije iz sveta idu u prilog ovakvom zaključku.

U prethodne dve godine, za vreme prelaznih organa vlasti, Sudan je nastojao da ispuni očekivanja SAD kako bi bio skinut sa liste država koje sponzorišu terorizam i na taj način započeo izlazak iz međunarodne izolacije. Uslovi SAD su bili obaveza plaćanja odštete od čak 335 miliona dolara porodicama poginulih u bombaškim napadima na američke ambasade u Tanzaniji i Keniji, normalizacija odnosa sa Izraelom, držanje pod kontrolom islamističkih grupa u zemlji i smanjivanje saradnje sa Rusijom i Kinom koje bi trebalo da dovede do slabljenja njihovog uticaja u ovom delu sveta.

Oklevanja prelazne sudanske vlade da ratifikuje sporazum koji je još predsednik al-Bašir zaključio sa Rusijom u vezi sa izgradnjom ruske pomorske vojne baze u luci Port Sudan pripisuju se upravo zahtevima za smanjivanje obima saradnje sa Rusijom koje su pred sudanske vlasti postavile SAD. Čini se da je to stvorilo dodatni jaz između civilnog i vojnog dela vlasti.

Bez konsenzusa oko glavnih političkih principa izgradnje parlamentarizma i demokratskog društva, istovremeno smatrajući da privremena vlada prebrzo menja spoljnjopolitički kurs zemlje uz rizik da na taj način nanese štetu dobrim odnosima sa Rusijom i Kinom, general al-Burhan i vojne vlasti su, čini se, odlučili da uspostave čvršću kontrolu i uspore proces tranzicije vlasti na civilne organe koji bi trebalo da budu formirani nakon političkih izbora čije je održavanje bilo planirano za sredinu 2022. godine.

U vezi sa ovim događajem pročitajte i odeljak “Ko je general al-Burhan i koji bi mogli biti stvarni razlozi za izvođenje državnog udara” kasnije objavljenog teksta “Sudan: nepredvidljivi akter međunarodne politike”.

PIŠE: SRĐAN KOPRIVICA

Državni udar u Sudanu by Srđan Koprivica is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.